Thiền định là một phương pháp tu tập tâm linh và thư giãn đã có từ lâu đời. Ngày nay, thiền ngày càng trở nên phổ biến và được nhiều người áp dụng để cải thiện sức khỏe tinh thần và thể chất. Tuy nhiên, việc ngồi thiền sai cách có thể gây ra những tác hại không mong muốn. Bài viết này sẽ phân tích sâu hơn về những mặt trái của thiền định và đưa ra các lời khuyên hữu ích để tránh mắc phải.
Những tác hại của việc ngồi thiền sai cách
1. Gây ra các triệu chứng lo âu, trầm cảm
Một trong những tác hại của ngồi thiền không đúng cách là có thể khiến người tập gặp phải các triệu chứng như lo âu, trầm cảm. Nguyên nhân là do khi thiền, ta thường phải đối mặt với những suy nghĩ và cảm xúc tiêu cực bị dồn nén từ lâu. Nếu không được hướng dẫn cách xử lý phù hợp, những suy nghĩ và cảm xúc này có thể bùng phát mạnh mẽ, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến tinh thần.
Ví dụ, một nghiên cứu được công bố trên tạp chí PLOS One năm 2017 cho thấy, trong số 342 người tham gia khảo sát, có đến 25,4% trải qua các tác dụng phụ không mong muốn liên quan đến thiền, phổ biến nhất là lo âu và trầm cảm.
Để tránh gặp phải vấn đề này, điều quan trọng là phải tìm đến một người hướng dẫn thiền có kinh nghiệm và uy tín. Họ sẽ chỉ cho bạn cách quán sát các suy nghĩ, cảm xúc một cách khách quan, không phán xét, đồng thời hướng tâm trí về những điều tích cực. Bên cạnh đó, nên bắt đầu với những buổi thiền ngắn khoảng 5-10 phút và tăng dần thời gian lên khi đã quen dần.
2. Ảnh hưởng đến giấc ngủ
Mặt trái của thiền định còn thể hiện ở chỗ nó có thể gây rối loạn giấc ngủ ở một số người, đặc biệt nếu họ thực hành thiền vào buổi tối. Lý do là thiền có tác dụng làm tăng mức độ tỉnh táo và tập trung của não bộ. Nếu thiền quá gần giờ đi ngủ, cơ thể sẽ khó đi vào trạng thái thư giãn và dễ rơi vào tình trạng mất ngủ, ngủ không sâu giấc.
Chẳng hạn, một nghiên cứu được thực hiện bởi Đại học Harvard năm 2019 phát hiện rằng, những người thực hành thiền chánh niệm vào buổi tối thường mất nhiều thời gian hơn để chìm vào giấc ngủ và có chất lượng giấc ngủ kém hơn so với nhóm không thiền.
Cách khắc phục là nên sắp xếp thời gian thiền vào buổi sáng hoặc buổi chiều sớm, tránh thiền vào tối muộn. Ngoài ra, trước khi đi ngủ, hãy thực hiện các hoạt động thư giãn như ngâm chân nước ấm, nghe nhạc nhẹ, đọc sách để cơ thể dễ đi vào giấc ngủ hơn.
3. Có thể gây ảo giác, hoang tưởng
Một tác hại khác của việc ngồi thiền sai cách là có nguy cơ gây ra các triệu chứng tâm thần như ảo giác, hoang tưởng. Đây thường xảy ra ở những người có tiền sử mắc bệnh tâm thần hoặc sử dụng các chất kích thích như ma túy, rượu bia.
Trong quá trình thiền, não bộ tiết ra một lượng lớn các chất dẫn truyền thần kinh như serotonin và dopamine. Nếu không kiểm soát tốt, sự gia tăng đột ngột của các chất này có thể dẫn đến trạng thái hưng cảm quá mức, từ đó sinh ra ảo giác và hoang tưởng.
Trường hợp điển hình là một phụ nữ 24 tuổi ở Anh đã phải nhập viện điều trị tâm thần sau khi tham gia một khóa thiền Vipassana kéo dài 10 ngày. Cô liên tục bị ảo giác và hoang tưởng rằng mình đang bay lơ lửng và có thể điều khiển mọi vật xung quanh bằng tâm trí.
Vì vậy, trước khi bắt đầu tập thiền, điều cần thiết là phải tham khảo ý kiến bác sĩ nếu bạn có bất kỳ vấn đề sức khỏe tâm thần nào. Đồng thời, tuyệt đối tránh sử dụng các chất kích thích trong quá trình thiền để đảm bảo an toàn.
4. Khiến cơ thể mệt mỏi, đau nhức
Cảm giác khi nhập thiền sai cách có thể khiến cơ thể mệt mỏi, đau nhức, thậm chí gây tổn thương. Nguyên nhân chủ yếu là do tư thế ngồi thiền không đúng hoặc giữ quá lâu mà không điều chỉnh.
Chẳng hạn như ngồi xếp bằng trong thời gian dài có thể gây tê bì chân, đau nhức đầu gối và hông. Nếu nền không bằng phẳng và đệm ngồi quá mỏng sẽ khiến cột sống bị cong vẹo, vai gáy căng cứng.
Một trường hợp đáng tiếc là một phụ nữ ở Ấn Độ đã tử vong khi đang ngồi thiền yoga do tư thế sai lệch khiến các mạch máu bị chèn ép, cản trở lưu thông máu lên não.
Để phòng tránh, hãy lựa chọn tư thế thoải mái phù hợp với cơ thể. Có thể ngồi trên gối thiền chuyên dụng hoặc trên ghế nếu bị đau nhức khi ngồi bệt. Thỉnh thoảng nên đứng dậy vận động nhẹ nhàng, xoa bóp các vùng bị tê cứng. Nếu thấy đau đớn bất thường, cần dừng thiền ngay và tham khảo ý kiến chuyên gia.
Tác dụng của thiền định đối với não bộ
Mặc dù có những mặt trái nhất định, nhưng nếu được thực hành đúng cách, thiền có thể mang lại nhiều lợi ích tuyệt vời cho não bộ:
- Giảm stress, lo âu: Thiền giúp giảm hoạt động của vùng hạch hạnh nhân (amygdala) – trung tâm xử lý cảm xúc tiêu cực của não, từ đó giúp thư giãn, giảm căng thẳng.
- Cải thiện trí nhớ, khả năng tập trung: Thiền làm tăng lưu lượng máu đến vùng vỏ não trước trán, giúp nâng cao khả năng ghi nhớ, suy nghĩ và ra quyết định.
- Tăng cường sự sáng tạo: Thiền kích hoạt các vùng não liên quan đến trí tưởng tượng và sự sáng tạo như vỏ não thị giác, vỏ não trán.
- Phát triển tình cảm, sự đồng cảm: Thiền làm gia tăng hoạt động của vùng vỏ não đảo (insular cortex), vùng liên quan đến nhận thức cảm xúc bản thân và người khác.
- Làm chậm quá trình lão hóa não: Thiền giúp tăng độ dày chất xám ở các vùng quan trọng của não như hồi hải mã, từ đó ngăn ngừa sự suy giảm trí nhớ theo tuổi tác.
Kết luận
Thiền định là một “con dao hai lưỡi”, vừa có thể đem lại những lợi ích to lớn cho sức khỏe thể chất và tinh thần, nhưng cũng tiềm ẩn những mặt trái không thể xem thường. Để tận dụng được sức mạnh của thiền mà không gặp phải tác dụng phụ, điều quan trọng nhất là phải học và thực hành đúng cách dưới sự hướng dẫn của các chuyên gia.
Tóm lại, một số lưu ý khi tập thiền:
- Tìm một người hướng dẫn có kinh nghiệm và uy tín
- Bắt đầu từ từ với thời gian ngắn rồi tăng dần
- Chọn thời điểm và tư thế phù hợp để tránh ảnh hưởng đến giấc ngủ và gây đau nhức cơ thể
- Tham khảo ý kiến bác sĩ nếu có vấn đề về sức khỏe tâm thần
- Tuyệt đối không sử dụng chất kích thích khi thiền
Câu hỏi thường gặp
- Thiền có thể gây nghiện không? Không, bản thân thiền không gây nghiện. Tuy nhiên, nếu lạm dụng thiền như một cách để trốn tránh thực tại hay coi đó là “thần dược” cho mọi vấn đề thì có thể dẫn đến tình trạng phụ thuộc tâm lý.
- Tôi bị đau lưng có nên tập thiền không? Nếu đau lưng nhẹ, bạn vẫn có thể thiền nhưng nên chọn tư thế thoải mái như nằm ngửa hoặc ngồi trên ghế, tránh gây áp lực lên cột sống. Nếu đau nặng, nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi tập.
- Người cao huyết áp có được thiền không? Thiền có tác dụng hạ huyết áp nhẹ. Tuy nhiên, nếu bạn đang dùng thuốc điều trị cao huyết áp thì nên hỏi ý kiến bác sĩ để điều chỉnh liều lượng cho phù hợp, tránh tình trạng hạ huyết áp đột ngột.
- Thiền có thể thay thế thuốc ngủ không? Thiền có thể giúp cải thiện chất lượng giấc ngủ nhưng không nên coi là thuốc ngủ. Nếu mất ngủ kéo dài, bạn vẫn cần tham khảo ý kiến bác sĩ để có phương pháp điều trị thích hợp.
- Tôi không thể ngồi tréo chân được, vậy có thể thiền được không? Hoàn toàn được. Bạn có thể thiền ở bất kỳ tư thế nào thoải mái với mình như nằm, ngồi trên ghế, đi bộ. Quan trọng là giữ cột sống thẳng và cảm thấy dễ chịu.
Hy vọng bài viết đã giúp bạn hiểu rõ hơn về mặt trái của thiền định và cách phòng tránh. Hãy nhớ rằng thiền là một hành trình, hãy kiên nhẫn, chăm chỉ luyện tập và luôn lắng nghe cơ thể mình. Chúc bạn có những trải nghiệm thiền định an toàn và hiệu quả
Bài viết được Healer.com.vn sưu tầm & biên tập
